4. Sınıfta İnsan Hakları Var Mı?
Hatırlıyorum da, ilkokulda öğretmenimiz insan hakları konusunu anlatırken nasıl gözlerim parlamıştı. “Herkes eşittir, herkesin hakları vardır!” diye bağırırken, içimde bir yerlerde “Evet, gerçekten de bu kadar basit mi?” diye düşündüğümü şimdi net hatırlıyorum. 4. sınıfta insan hakları hakkında öğretilenler, sadece bir ders konusu gibi değildi, aslında çok daha fazlasını barındırıyordu. Ama yıllar sonra, bu konuyu gerçek hayatta nasıl karşıladığımı ve ne kadar önemli olduğunu daha iyi anladım. Bu yazıda, 4. sınıfta öğrendiğimiz insan hakları ile bugünün dünyasında karşılaştığımız insan hakları arasındaki farklara göz atmak istiyorum.
4. Sınıfta İnsan Hakları: O Zamanlar Ne Öğretiyorduk?
Benim için 4. sınıf, “Hayat çok güzel!” demenin en saf haliydi. Dersler kolaydı, arkadaşlar eğlenceliydi ve genelde öğretilen her şey çok basitti. İnsan hakları konusuna geldiğimizde de, öğretmenimiz bize “Herkes eşittir” dedi, biz de hemen kafamızı salladık. O yaşta, “Evet, tabii, eşitiz” dedik ve geçtik. İnsan hakları konusu ilginçti ama o kadar soyut, o kadar uzak bir şeydi ki, o yaşta bunun ne kadar önemli olduğunu gerçekten kavrayamazdık.
Peki, 4. sınıfta insan hakları var mıydı? Teknik olarak, evet, vardı. Herkesin eşit olduğu, kimsenin haklarının çiğnenemeyeceği öğretildi. 4. sınıf müfredatında insan hakları, genellikle “herkesin yaşam hakkı, özgürlük hakkı, düşünce özgürlüğü” gibi temalarla işleniyordu. Ama biz sadece okullarda ezberci bir şekilde öğreniyorduk. O zamanlar, hakların ne olduğunu anlamak için yaşam deneyimimiz henüz yeterli değildi.
Günümüzle Kıyasladığımızda: 4. Sınıfta Öğrenilen İnsan Hakları, Gerçek Hayatta Ne Anlama Geliyor?
Günümüz dünyasında, insan hakları meselesi aslında sadece kağıt üzerinde kalmıyor. İnsan hakları her yerde, her an bizimle. Düşünsenize, sabah işe giderken metrobüste, okulda veya trafikte, her an birinin insan haklarını ihlal ettiğine tanık olabiliriz. Bazen insanların basit haklarını ihlal ettiğini fark etmiyoruz, bazen de bunu bizzat yaşıyoruz.
Örneğin, geçtiğimiz yıl iş yerimde bir sunum yaparken, takım arkadaşımın fikrini söyleme hakkı, sadece biraz daha yüksek sesle konuştuğu için neredeyse yok sayılmıştı. O anda, insan haklarının iş yerlerinde nasıl ihlal edilebileceğini gözlemlemek zor oldu ama yine de fark ettim. Sonra düşündüm, “Gerçekten insan hakları hep herkesin uyguladığı kadar var mı?”
Birçok araştırma, okulda öğretilen temel insan haklarının, aslında pratikte nasıl çok farklı şekilde algılandığını gösteriyor. Örneğin, Birleşmiş Milletler’in İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, özellikle eğitim hakkı, yaşam hakkı gibi konularda önemli standartlar belirlese de, dünya genelinde bu haklar hâlâ ihlal ediliyor. 4. sınıfta öğrendiğimiz insan haklarının, sadece kağıt üzerinde değil, her alanda işler durumda olması gerektiğini çok daha sonra fark ettim.
4. Sınıfta İnsan Hakları, Gerçek Hayatta Nerelerde Karşımıza Çıkıyor?
İlkokulda öğrendiğimiz insan hakları sadece “herkes eşittir” gibi bir slogan olarak kalmamalı. Şimdi, iş hayatımda veya günlük yaşamımda gördüğüm, duyduğum, okuduğum pek çok örnek, bu konuda daha derin düşünmemi sağladı. İşte bu konunun birkaç farklı boyutu:
1. Eğitim Hakkı: Türkiye’deki eğitimde fırsat eşitsizliği, büyük bir sorun. 4. sınıfta insan hakları dersinde “Eğitim her çocuğun hakkıdır!” denildiğinde hepimiz bunun doğru olduğuna inanıyorduk. Ama büyüdükçe, bazen eğitim hakkının herkes için geçerli olmadığını görmek zor olabiliyor. Mesela, bazı bölgelerde okula gidemeyen, eğitim hakkı kısıtlanmış çocuklar hala var.
2. Çalışma Hakkı ve Eşitlik: Bir iş yerinde bile eşitlik sağlanmıyor. Kadın ve erkek çalışanların aynı işi yapmasına rağmen, farklı ücretler alması hâlâ çok yaygın. 4. sınıfta eşitlik hakkını öğrendiğimizde, tüm bu eşitsizlikleri görmek gerçekten kafa karıştırıcı.
3. Yaşam Hakkı: Dünyanın farklı köylerinde, şehirlerinde, ülkelerinde yaşam hakkı bile kısıtlanan insanlar var. 4. sınıfta, “Yaşam herkesin hakkıdır” diyorduk, ama dünyada maalesef bu temel hak bazen savaşlar ve çatışmalar nedeniyle hiçe sayılabiliyor.
Sonuç: 4. Sınıfta İnsan Hakları Gerçekten Var Mı?
Şimdi, 4. sınıfımda öğrendiğim insan haklarının ne kadar önemli olduğunu her geçen gün daha fazla hissediyorum. Evet, eğitim sistemi bize bu hakkın evrensel olduğunu öğretiyor ama ne yazık ki hayat, bazen okul kitaplarındaki kadar güzel olmuyor. İnsan haklarının her zaman ve her durumda geçerli olabilmesi için daha çok çaba göstermemiz gerektiğini düşünüyorum.
İçimden bir ses diyor ki: “Bunu değiştirebiliriz, ama önce farkında olmamız gerek.” Çocukken “Herkes eşittir” demek kolay, ama bunu yaşamak ve her gün hayatta görmek, düşünmek bambaşka bir şey. İnsanın hakları konusunda çocukken öğrendiklerimizi, yetişkin olduğumuzda aktif bir şekilde savunmak, onlara saygı duymak ve herkese eşit haklar sunmak, belki de hayatın en önemli derslerinden biri. Bu yüzden, 4. sınıfta öğrendiğimiz insan haklarının gerçekte var olup olmadığını sorgulamak, belki de bir değişim için ilk adım olabilir.